Afyon İş Hukuku
Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Tüze, toplum ortamında insanoğluın elhak kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene etkilemek, içtimai ömürın gerçekleşmesini tedariklemek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin sadık kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanoğluın hareket ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte dostluk, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten konseptlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların hepsidür. Daha yaygın bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Tüze Lügat Anlamı Tüze kelimesi Arabi “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazı” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na gereğince dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Beceri Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında temel olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri mevzu alan kısmına Özel Tüze, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun çıbanlıca madun dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzeşim nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze alanında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve nakit cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabil muaddel dostluk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal konseptleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile toplum ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni ömürın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına normal çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de vabestedır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir organizasyon şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak temel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her devir haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni icra etmek uğrunda kalıcı ve değmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk alanında hukuki haysiyet olarak kelam konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğereren kurallar tamlıkü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve takmak yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir toplum düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap mevcut düzeni kavzamak, gerekse onu değmaslahattirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her devir adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta önmıza kurulu dostluk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim dostluk mazmunında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut dostluk düzenlerinin namına normal olup olmadığı açısından bir haysiyet ve yorum ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve negatif önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem de bu içtimai ömürın pasış ortamında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü esenlamaya çtuzakışacaktır.
